لوله آزمایش؛ معرفی، انواع و کاربردها
لوله آزمایش چیست؟
لوله آزمایش (Test Tube) یکی از ابزارهای اصلی و رایج در آزمایشگاههای شیمی، زیست‌شناسی، پزشکی و تحقیقاتی است. این ابزار ساده و استوانه‌ای شکل معمولاً از شیشه مقاوم به حرارت یا پلاستیک شفاف ساخته میشود و برای نگهداری، مخلوط کردن یا حرارت دادن مواد شیمیایی، مایعات و نمونههای آزمایشگاهی استفاده میشود.
از آنجایی که این وسیله از پایه‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی محسوب میشود، آشنایی کامل با انواع لوله آزمایش و کاربردهای آن برای دانشجویان، محققان و تکنسین‌های آزمایشگاهی ضروری است.
انواع لوله آزمایش
لولههای آزمایش بر اساس جنس، کاربرد و طراحی به انواع مختلفی تقسیم میشوند:
1. لوله آزمایش شیشهای
این نوع لولهها از شیشه بوروسیلیکات یا پیرکس ساخته میشوند. مقاومت بالا در برابر حرارت و مواد شیمیایی خورنده، آنها را برای انجام واکنش‌های شیمیایی یا حرارت دادن مایعات مناسب کرده است.
2. لوله آزمایش پلاستیکی
اغلب از پلی استایرن یا پلی پروپیلن ساخته میشوند. این لولهها سبک، مقاوم در برابر شکستگی و معمولاً یکبار مصرف هستند. در آزمایشگاههای زیستی و پزشکی، به‌ویژه برای نگهداری نمونههای خون یا سلولی کاربرد دارند.
3. لوله آزمایش مخروطی یا سانتریفیوژ
پایین این لولهها باریک‌تر و مخروطی است که امکان جداسازی فازها از طریق سانتریفیوژ آزمایشگاهی را فراهم می‌کند. این لولهها در آزمایش‌های جداسازی سلولی، استخراج DNA و فرآیندهای بیوشیمیایی کاربرد زیادی دارند.
4. لوله جوش
این لولهها نسبت به لولههای معمولی ضخیم‌تر بوده و مقاومت حرارتی بالاتری دارند. به‌طور ویژه برای جوشاندن محلول‌ها یا انجام واکنش‌هایی که نیاز به دمای بالا دارند، طراحی شده‌اند.
کاربردهای لوله آزمایش
1. آزمایشگاههای شیمی
در شیمی، لوله آزمایش برای ترکیب، واکنش و گرم‌کردن مواد شیمیایی استفاده میشود. گاهی برای انجام آزمایش‌های کوچک و ایمن‌سازی فرآیندهای شیمیایی نیز از آن استفاده میشود.
2. آزمایشگاههای زیست‌شناسی
در زیست‌شناسی، لولهها به‌ویژه لولههای کشت، برای نگهداری محیط‌های کشت باکتری‌ها، مخمرها، قارچ‌ها و سلول‌های جانوری استفاده میشود.
3. آزمایشگاههای پزشکی
در علوم پزشکی، این لولهها به‌منظور جمعآوری، انتقال و ذخیره نمونههای خونی، ادرار، یا سایر نمونههای بیولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این لولهها دارای درپوش‌های رنگی برای تشخیص نوع آزمایش هستند.
4. آموزش و پژوهش
در آموزش‌های علمی مدارس و دانشگاه‌ها، لولهها برای انجام آزمایش‌های ساده یا آموزش مفاهیم پایه‌ی شیمی، فیزیک و زیست‌شناسی به کار می‌روند.
جنس لوله آزمایش و ویژگی‌ها
شیشه بوروسیلیکات
شیشه بوروسیلیکات (Borosilicate Glass) نوعی شیشه مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی است که حاوی سیلیس و اکسید بور می‌باشد. این شیشه به دلیل ضریب انبساط حرارتی پایین، در آزمایشگاه‌ها و ظروف حرارت‌پذیر مانند لوله و بشر کاربرد فراوان دارد. برخی از ویژگی های آن عبارتند از:
- مقاوم در برابر شوک حرارتی
- مناسب برای آزمایش‌های حرارتی
- قابل اتوکلاو
پلاستیک پلی پروپیلن یا پلی استایرن
پلی‌پروپیلن (PP) و پلی‌استایرن (PS) دو نوع پلاستیک پرکاربرد در ساخت تجهیزات آزمایشگاهی هستند. پلی‌پروپیلن مقاومت بالا در برابر حرارت و مواد شیمیایی دارد، در حالی که پلی‌استایرن شفاف، سبک و مناسب برای استفاده‌های یکبار مصرف است.
- مقاوم در برابر شکستگی
- ارزان و سبک
- مناسب برای نمونه‌گیری پزشکی
- قابلیت استفاده یکبار مصرف
تجهیزات جانبی
برای استفاده راحت‌تر و ایمن‌تر از لوله ، از تجهیزات زیر استفاده میشود:
- رک یا جالوله‌ای: برای نگهداری عمودی لولهها
- گیره لوله آزمایش: برای نگه‌داشتن لوله هنگام حرارت دادن
- درپوش لوله: جهت جلوگیری از آلودگی یا نشت مواد
- برچسب‌گذاری: برای تشخیص نمونه‌ها
نکات ایمنی
- هنگام حرارت دادن، لوله را با زاویه و از بدن دور نگه دارید.
- از ترک‌دار بودن لولهها قبل از استفاده اطمینان حاصل کنید.
- از گیره مخصوص برای نگه‌داشتن لوله در حرارت استفاده کنید.
- در هنگام کار با نمونههای بیولوژیکی، از دستکش و تجهیزات محافظ استفاده شود.
سوالات متداول
لوله آزمایش از چه جنسی ساخته میشود؟
لولهها معمولاً از شیشه بوروسیلیکات مقاوم به حرارت یا پلاستیکهایی مانند پلی استایرن و پلی پروپیلن ساخته میشوند.
تفاوت لوله آزمایش شیشهای و پلاستیکی چیست؟
لولههای شیشهای قابل استفاده مجدد و مقاوم در برابر حرارت هستند، در حالی که لولههای پلاستیکی سبکتر، ارزانتر و معمولاً یکبار مصرفاند.
آیا می‌توان لوله آزمایش را حرارت داد؟
بله، اگر از جنس شیشه مقاوم مانند پیرکس یا بوروسیلیکات باشد، می‌توان آن را مستقیماً حرارت داد.
لوله آزمایش در پزشکی چه کاربردی دارد؟
برای جمعآوری، نگهداری و انتقال نمونههای خون، ادرار، یا سایر مایعات زیستی در آزمایشگاههای بالینی استفاده میشود.
چطور از ترک خوردن یا شکستن لولههای آزمایش جلوگیری کنیم؟
لولهها باید در رک نگهداری شوند، از برخورد آنها با یکدیگر جلوگیری شود و برای حرارتدهی، از گیره مخصوص استفاده شود.
